czyli rozpoczynamy serię materiałów na temat podstawowych umiejętności ruchowych (Physical literacy)
Physical literacy, bo to o tym chcemy opowiedzieć, to zestaw podstawowych umiejętności w zakresie ruchu, jego zrozumienia, ale także skłonności do aktywności fizycznej, czy też chęci spróbowania różnych rodzajów sportu.
Szersza definicja dostępna jest tu: https://en.wikipedia.org/wiki/Physical_literacy
Zgodnie z powyższym, aby ocenić czy dziecko posiada podstawowe umiejętności w zakresie sprawności fizycznej, wykonać można kilka prostych testów. Oczywiście otrzymane w ten sposób wyniki należy traktować bardzo ogólnie i wykorzystać raczej jako przyczynek do zastanowienia się nad kierunkiem rozwoju dziecka, ale też kondycją całej rodziny.
W tym oraz kolejnych wpisach, chcielibyśmy pokazać właśnie na co zwrócić uwagę, a także jakie cechy i umiejętności należy rozwijać w zależności od wieku dziecka. Kolejne wpisy z tej serii zawierać będą też dokładniejsze rozgraniczenie pod względem wiekowym.
Zacznijmy jednak od tego, że nikt nie rodzi się z pełnym i docelowym zestawem umiejętności i cech motorycznych. Nabywamy je z czasem, a przede wszystkim wraz z zabawami, ćwiczeniami czy wreszcie we współzawodnictwie z rówieśnikami. Zaznaczmy tu, że nie mówimy o „przepisie” na zawodowego sportowca, czy zaprogramowanego atletę. Każdy człowiek, o ile nie posiada dodatkowych ograniczeń natury fizycznej, opanować może podstawowy zakres umiejętności, określanych przez specjalistów właśnie jako physical literacy.
Drugą, niezmiernie ważną sprawą, jest zrozumienie, że sprawność fizyczna, a także aktywny tryb życia, musi być celem samym w sobie. Czy to nie stoi w sprzeczności z tym co napisaliśmy powyżej? Nie. Nie każdy musi, chce, a nawet powinien próbować zostać sportowcem. Ale biorąc pod uwagę przeróżne badania pokazujące jak wielki wpływ na rozwój człowieka ma aktywność fizyczna, powinien to być nawyk zaszczepiony nam w jak najmłodszym wieku. Uczmy dzieci zamiłowania do ruchy, a wyrosną na ludzi zdrowszych, sprawniejszych, posiadających większą akceptację dla swojego ciała i wyższą samoocenę. Ruch stymuluje prawidłowe działania całego ciała, pomaga rozładować stres, wpływa na sprawność pracy mózgu. Sport uczy też co to jest rywalizacja, jak radzić sobie z porażką, z sukcesem, jak budować relacje w grupie, ale też jak reagować na fakt wyłączenia z grupy.
Trzecia rzecz to przekonanie, poparte dowodami naukowymi, ale też zaobserwowane przez nas w ostatnich kilku latach, że nie ma co liczyć na przyswojenie przez dziecko umiejętności ruchowych w sposób automatyczny. Inaczej mówiąc, nasz sposób życia, zmiany społeczne, wszechobecne ułatwienia, automatyzacja, technologia, etc., powodują, że dzieci nie mają dostatecznej ilości bodźców do naturalnego nabywania nawet podstawowego zakresu umiejętności i cech motorycznych czy psychomotorycznych. Niewiele czasu spędzają na świeżym powietrzy, w pełnej ruchu i wysiłku zabawie. Łażąc po drzewach, skacząc w kałużach czy wisząc na trzepaku. I oczywiście można się na to zżymać, ale ani nie zmienimy naszego otoczenia, ani też skutecznie nie zapewnimy dzieciom odpowiedniej ilościowo i jakościowo „wolnej” aktywności ruchowej pozostawiając je bez dodatkowych zachęt czy motywacji. Tym bardziej musimy zadbać, by każdego dnia dziecko, szczególnie małe, spędzało łącznie nie mniej niż 2 godziny na intensywnej zabawie ruchowej. Z czego jedna godzina powinna być moderowana w stopniu niewielkim, a druga już w pełni animowana. Jak to zrobić? O tym piszemy w praktycznie wszystkich naszych wpisach, ale powtórzymy, najlepiej gdy to rodzic/opiekun jest zdrowym i aktywnym modelem dla swojego dziecka.
Wróćmy jednak do sprawdzenia czy dziecko jest sprawne, czyli czy posiada podstawowe umiejętności. Co sprawdzić na początek? Dziś opiszemy ogólne kierunki, a w kolejnych wpisach pokażemy jak to powinno wyglądać dla poszczególnych grup wiekowych.
1. Skakanie/lądowanie
Wykorzystywane w praktycznie wszystkich dziedzinach sportu i bardzo ważne z punktu widzenia ogólnej motoryki ciała. Sprawdzamy, czy dziecko potrafi podskoczyć, a następnie przeskoczyć, wykorzystując dwie lub przemiennie jedną nogę. Zwracamy też uwagę na to jak po skoku ląduje. Czy jest to wykonane płynnie, czy łatwo udaje się zachować równowagę i stabilność położenia nóg. Wreszcie czy dziecko ma poczucie komfortu zeskoczenia z niewielkiej wysokości (krawężnik, ławeczka, itd.). Ten prosty sprawdzian powie nam bardzo dużo o ogólnej sprawności dziecka. Jeśli tu radzi sobie dobrze, to również z dużym prawdopodobieństwem radzi sobie z innymi podstawowymi umiejętnościami ruchowymi.
2. Turlanie/przewrót w przód
To już wyższy poziom wtajemniczenia, ale też test na inne zdolności. Dochodzi tu bowiem czynnik zrozumienia podstaw ruchu, ale też funkcjonowania naszego ciała. Gdzie popchnąć, a gdzie trzeba się zgiąć. Co zrobić z rękami, z nogami, a w przypadku przewrotu gdzie powinna być głowa. Wreszcie jak ustawić ciało po wykonaniu ćwiczenia. Z prawdziwą trwogą można zobaczyć, że zdecydowana większość dzieci w wieku wczesnoszkolnym, nie tylko nie potrafi wykonać przewrotu, ale nawet z pomocą nauczyciela, zachowuje się kompletnie bezwładnie, jak szmaciana lalka. Jak to świadczy i ich koordynacji, czy orientacji ruchu ich ciała w przestrzeni?
3. Przysiady
Tu sprawdzamy stopień rozciągnięcia, ale też umiejętności związane z utrzymaniem równowagi. Dziecko ma wykonać pełny przysiad, ale tak, by nie oderwać pięt od podłoża, czyli stojąc na całych stopach. Z definicji ciało małego dziecka jest elastyczne, ale nie trudno wskazać 5 latka, który nie tylko nie wykona tego zadania, ale nawet siedząc (nogi wyprostowane) nie sięgnie dłońmi do palców nóg.
4. Rzucanie
Wydawałoby się, że jest tu umiejętność zaprogramowane przez naturę i nierozłączna z naszą budową ciała. Niestety, to również trzeba wyćwiczyć. Rzut jedną ręką (a warto sprawdzić obie), zza głowy. Silnie, lekko. Małą piłką. Dużą.
5. Uderzanie/celowanie
Dochodzimy do spraw zdecydowanie trudniejszych. Sprawdzamy umiejętność uderzenia w wybrany cel. Zaczynamy od kopnięcia piłki, uderzenia balonu ręką. Potem dokładamy kij lub rakietę. Najpierw cel jest nieruchomy, a potem wraz ze wzrostem trudności ćwiczenia zaczyna się przemieszczać i nabiera prędkości, czy też odbija się np. od podłogi. Czyli np. prosimy dziecko o wcelowanie rakietę najpierw w piłkę wiszącą na sznurku, potem w piłkę rzuconą w stronę rakiety, by dojść do ćwiczeń trudniejszych, a więc trafienie w piłkę, która została zrzucona pionowo i odbiła się od podłogi. Kończymy test rzucając piłkę w stronę dziecka, które ma ją odbić po tym jak wykonała kozioł o podłogę.
6. Równowaga
Sprawdzana przy okazji wcześniej opisywanych ćwiczeń, ale w tym wypadu dokładamy dodatkowe utrudnienia. Zaczynamy od stania lub skakania na jednej nodze, potem przejścia po wąskiej przeszkodzie (np. krawężnik, narysowana linia, etc.). Kończymy na sprawdzeniu umiejętności utrzymania równowagi na podłożu mniej stabilnym, ruchomym czy też miękkim.
7. Ulubione sporty
To często zaniedbywany element. Wielu specjalistów zgadza się jednak, że równie ważne co posiadanie umiejętności np. skakania jest świadomość tego, co lubimy lub w czym czujemy się pewnie. Czyli dziecko posiadające podstawowe umiejętności motoryczne, jest ich świadome. Wie, że lubi biegać, ale np. gorzej rzuca. Stąd już bliska droga do wybrania ulubionego sportu czy rodzaju aktywności ruchowej, a dla rodzica lub opiekuna ważna wskazówka dotycząca z jednej strony kierunków rozwoju, ale też potencjalnych niedoborów lub obszarów do dodatkowej kontroli.
Na koniec apel i prośba. Powyższe punkty mają być przyczynkiem do zwiększenia naszej wiedzy i świadomości na temat stanu rozwoju dziecka. Jeżeli zauważamy, że wraz z wiekiem umiejętności motoryczne nie zmieniają się, a dziecko wręcz zatraca ochotę do ruchu, czy pewnych wybranych rodzajów aktywności, warto zwrócić się z prośbą o dodatkowe sprawdzenie lub opinię specjalisty. Wychwycone odpowiednio wcześnie „niedostatki” ruchowe, można łatwo i dość szybko wyeliminować poprzez odpowiedni dobór ćwiczeń lub współprace z rehabilitantem.
Jeśli jednak, jak to ma miejsce w zdecydowanej większości przypadków, dziecko jest sprawne, traktujmy sport i ruch, jako ważną cześć naszego i jego życia. Ale część, która ma się wiązać z przyjemnością, wspólnotą przeżywania i drogą do budowania czy pogłębiania wzajemnych relacji. Czas na cele, wybory, kariery sportowe, może przyjdzie, a może nie. Kto to wie :))
Wpisy powiązane:
Sprawność fizyczna dzieci w wieku od 2 do 4 lat
Sprawność fizyczna dzieci w wieku od 4 do 6 lat
